Thuốc uống trị mụn chỉ được bán theo đơn và bác sĩ da liễu sẽ kê đơn liều lượng thích hợp dựa trên mức độ nặng của mụn trứng cá. Bạn cần sự hướng dẫn, tư vấn và sự theo dõi của bác sĩ da liễu để đạt hiệu quả điều trị cũng như hạn chế các tác dụng không mong muốn của thuốc. Bài viết này O2 SKIN giúp bạn hiểu rõ tác dụng, tác dụng phụ và lưu ý khi sử dụng các loại thuốc uống trị mụn nhé!
Đôi nét về mụn trứng cá
Trứng cá là bệnh da thông thường gây nên do tăng tiết chất bã và viêm của hệ thống nang lông tuyến bã, biểu hiện bằng mụn cám, sẩn, sẩn viêm, mụn mủ, mụn bọc, nang…khu trú ở vị trí tiết nhiều chất bã như mặt, lưng, ngực.
Khoảng 80% trường hợp trứng cá gặp ở tuổi thanh thiếu niên, đặc biệt giai đoạn dậy thì. Tuy nhiên nó vẫn gặp ở mọi lứa tuổi, ảnh hưởng tới thẩm mỹ và chất lượng cuộc sống người bệnh.
Điều trị bôi tại chỗ phù hợp với mụn trứng cá nhẹ nhưng nếu tình trạng dai dẳng không tự khỏi trong vòng ba tháng dù bạn đã thử thay đổi quy trình, các sản phẩm chăm sóc da, thì nên được bổ sung thêm thuốc uống.
Cơ chế và các yếu tố hình thành mụn trứng cá
Mụn trứng cá được hình thành dưới tác động của 3 yếu tố chính. Đó là tăng sản xuất chất bã, sừng hóa cổ nang lông và vai trò của vi khuẩn Cutibacterium acnes.
Một số yếu tố khác liên quan đến hình thành mụn trứng cá:
- Trứng cá thường gặp ở tuổi thanh thiếu niên, sau đó giảm dần nhưng vẫn có thể gặp ở mọi lứa tuổi. Bệnh gặp ở nữ nhiều hơn nam
- Yếu tố gia đình: theo Goulden, cứ 100 bệnh nhân bị trứng cá thì 50% có tiền sử gia đình.
- Yếu tố thời tiết, chủng tộc: khí hậu nóng ẩm, hanh khô liên quan đến bệnh trứng cá; người da trắng và da vàng bị bệnh trứng cá nhiều hơn người da đen.
- Yếu tố nghề nghiệp: khi tiếp xúc với dầu mỡ, với ánh nắng nhiều…làm tăng khả năng bị bệnh.
- Yếu tố stress: có thể gây nên bệnh hoặc làm tăng nặng bệnh trứng cá.
- Chế độ ăn: một số thức ăn có thể làm tăng bệnh trứng cá như sô-cô-la, đường, bơ, cà phê…
- Các bệnh nội tiết: một số bệnh như Cushing, bệnh cường giáp trạng, bệnh buồng trứng đa nang…làm tăng trứng cá.
- Thuốc: một số thuốc làm tăng trứng cá, trong đó thường gặp là corticoid, isoniazid, thuốc có nhóm halogen, androgen (testosteron), lithium…
- Một số nguyên nhân tại chỗ: vệ sinh da mặt, chà xát, nặn bóp không đúng phương pháp và lạm dụng mỹ phẩm làm ảnh hưởng đến bệnh trứng cá.
Thuốc uống trị mụn kháng sinh
Kháng sinh trị mụn có tác dụng kháng viêm, ngăn cản sự phát triển của vi khuẩn Cutibacterium acnes đóng vai trò quan trọng trong nguyên nhân hình thành nên mụn trứng cá.
Thuốc kháng sinh chống viêm tiêu sưng có hiệu quả đối với mụn viêm vừa đến nặng, sẩn, mụn mủ và mụn nang. Chúng cũng có tác dụng nếu mụn trứng cá xuất hiện ở nhiều vị trí như mặt và thân.
Kháng sinh đường uống nên được sử dụng phác đồ giới hạn từ 3–6 tháng để giảm thiểu nguy cơ kháng thuốc kháng sinh, các tác dụng phụ và nên dùng kết hợp với benzoyl peroxide tại chỗ.
Kháng sinh đường uống thường được lựa chọn đầu tiên là doxycycline 50-100 mg mỗi ngày hoặc minocycline 50-100 mg mỗi ngày. Không nên dùng thuốc này cho trẻ em dưới 10 tuổi (nguy cơ đổi màu răng vĩnh viễn) hoặc phụ nữ đang mang thai hay đang có ý định mang thai (ảnh hưởng đến sự hình thành xương của thai nhi).
Bệnh nhân cần được cảnh báo về các tác dụng phụ trên đường tiêu hóa cũng như nguy cơ nhiễm nấm Candida âm đạo ở phụ nữ.
Lưu ý khi dùng kháng sinh trị mụn
Hiện tượng nhạy cảm với ánh sáng có thể xảy ra ở những bệnh nhân dùng doxycycline. Điều trị kéo dài với minocycline có thể dẫn đến rối loạn sắc tố và phản ứng giống bệnh lupus ít gặp. Không nên kết hợp các kháng sinh uống này với retinoid uống (acitretin, isotretinoin) do nguy cơ tăng áp lực nội sọ. Tetracycline cũng có thể làm cho thuốc tránh thai uống kém hiệu quả hơn trong vài tuần đầu điều trị.
Phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú bác sĩ sẽ chọn kháng sinh an toàn hơn là erythromycin. Erythromycin có khả năng tương tác thuốc với thuốc chống đông máu, digoxin, phenytoin và theophylline.
Thường mất khoảng 6 tuần để bạn nhận thấy tình trạng mụn của mình được cải thiện. Tùy thuộc vào đáp ứng với điều trị, một đợt kháng sinh uống có thể kéo dài từ 4 đến 6 tháng.
Thuốc uống trị mụn Isotretinoin
Isotretinoin đường uống là lựa chọn điều trị cho những bệnh nhân không đáp ứng với các phương pháp điều trị khác hoặc những người mụn trứng cá viêm, mụn nang, mụn bọc lớn. Bất kỳ bệnh nhân nào có nguy cơ bị sẹo, có tiền sử gia đình bị sẹo mụn hoặc tâm lý bất ổn khi đang mụn trứng cá nặng.
Isotretinoin có thể giảm tiết chất bã nhờn, chống viêm, ức chế sự phát triển của vi khuẩn Cutibacterium acnes. Chính vì vậy nó làm khô còi mụn và giảm mụn nhanh chóng.
Nhưng thuốc cũng có thể gây ra một loạt các tác dụng phụ. Vì vậy isotretinoin phải được bác sĩ chuyên khoa da liễu kê đơn, bạn không nên tự ý dùng thuốc vì không tự điều chỉnh được liều lượng và tác dụng phụ của thuốc.
Bệnh nhân phải làm những xét nghiệm cơ bản đó là xét nghiệm cholesterol, triglycerid, chức năng gan và test thai cho phụ nữ.
Nếu các xét nghiệm bình thường sẽ được làm lại khi kết thúc điều trị. Tuy nhiên nếu bất thường, phải kiểm tra thường xuyên và cân nhắc giảm liều thuốc hay ngưng thuốc.
Để tránh những tác dụng không mong muốn chúng ta có thể sử dụng son dưỡng môi, thuốc nhỏ mắt và kem dưỡng ẩm vì tác dụng thường gặp nhất là khô môi, mắt và da.
Sử dụng kem dưỡng ẩm dày hơn cho làn da rất khô và có thể corticoid tại chỗ nếu được chỉ định cho bệnh viêm da, đặc biệt là vào mùa lạnh.
Tránh nắng và sử dụng kem chống nắng để tránh tác dụng nhạy cảm ánh sáng của thuốc.
Thuốc có thể làm tâm trạng bất thường, nếu nghiêm trọng nên đến bác sĩ da liễu để điều chỉnh liều thuốc.
Tác dụng phụ nghiêm trọng nhất là gây dị tật bẩm sinh nếu phụ nữ dùng khi đang mang thai. Phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ phải sử dụng các biện pháp tránh thai đầy đủ trước, trong và một tháng sau khi điều trị
Thuốc uống trị mụn điều hoà nội tiết
Theo các yếu tố ảnh hưởng đến mụn trứng cá trong đó rối loạn nội tiết tố chiếm vai trò quan trọng. Nếu bạn thường xuyên bị mụn trứng cá vào một khoảng thời gian nhất định lặp lại mỗi tháng quanh chu kỳ kinh nguyệt hay khi có các rối loạn nội tiết tố, hoocmon do nguyên nhân khác nên đến gặp bác sĩ để được tư vấn về các thuốc điều hoà nội tiết để cải thiện tình trạng mụn trứng cá dai dẳng của bạn.
Thuốc tránh thai trị mụn
Thuốc tránh thai kết hợp thường có thể được dùng cho phụ nữ trong độ tuổi có liên quan đến các tình trạng nội tiết tố như hội chứng buồng trứng đa nang. Thuốc có tác dụng điều hoà nội tiết, điều trị rong kinh, điều hoà kinh nguyệt, giảm mụn trứng cá, tránh thai.
Thuốc tránh thai có chứa estrogen đã được chứng minh là làm giảm tác dụng của nội tiết tố androgen, đây loại hormone làm tăng sản xuất bã nhờn trong lỗ chân lông và hình thành nên mụn trứng cá. Estrogen là một lựa chọn điều trị hiệu quả cho phụ nữ, đặc biệt là đối với những người bị mụn trong chu kỳ kinh nguyệt. Nếu bạn bị mụn đỏ, sưng tấy ở viền hàm dưới hoặc cằm vào cùng một thời điểm mỗi tháng, thì lỗ chân lông bị tắc do nội tiết tố có thể là nguyên nhân.
Thuốc uống tránh thai nên dùng loại kết hợp 2 loại hormone, bao gồm estrogen và progestin. Bệnh nhân nên cần được điều trị tại chỗ trong khi chờ đợi phát huy hết tác dụng của thuốc, thường mất ba tháng.
Phụ nữ đang trong giai đoạn đầu của thời kỳ mãn kinh cũng có thể bị nổi mụn trứng cá để phản ứng với những thay đổi nội tiết tố. Uống thuốc tránh thai thường là một lựa chọn điều trị hiệu quả cho những phụ nữ này.
Thuốc đối kháng androgen
Spironolactone ức chế hoặc đối kháng với androgen. Thuốc này là một lựa chọn điều hoà nội tiết tố khác cho phụ nữ.
Các nội tiết tố androgen như testosterone có trong cơ thể phụ nữ, nhưng ở mức thấp hơn. Tuy nhiên, một số phụ nữ sản xuất nhiều nội tiết tố androgen hơn mức cần thiết.
Androgen là hoocmon gây tăng tiết bã nhờn và gây tắt lỗ nang lông hình thành nên mụn trứng cá. Spironolactone hoạt động bằng cách ngăn chặn các thụ thể androgen trong cơ thể. Do đó, nó có thể ngăn ngừa, giảm mụn trứng cá thông qua giảm nồng độ androgen trong máu. Ngoài ra thuốc điều hoà nội tiết nên cũng cải thiện tình trạng, rậm lông, rong kinh, vô kinh, kinh thưa,…
Các tác dụng phụ thường gặp của việc sử dụng spironolactone trong thời gian dài trong quá trình điều trị mụn trứng cá bao gồm kinh nguyệt không đều, tiểu ít, chóng mặt, nhức đầu, buồn nôn, nôn mửa, căng tức ngực, tăng kali máu, huyết áp thấp. Bệnh nhân nam dùng spironolactone thường bị nữ hóa tuyến vú, mất ham muốn tình dục do đó, nam giới thường không được kê đơn spironolactone để điều trị mụn trứng cá.
Khuyến cáo khi dùng thuốc uống trị mụn
Đa số bệnh nhân bị mụn trứng cá có mức độ bệnh nhẹ đến trung bình sẽ được điều trị bằng thuốc bôi tại chỗ, chăm sóc da và thói quen sinh hoạt.
Nếu bệnh nhân không đáp ứng hoặc đáp ứng kém với điều trị tại chỗ nên bắt đầu phối hợp với thuốc kháng sinh uống hoặc liệu pháp nội tiết tố kết hợp với thuốc bôi tại chỗ như benzoyl peroxide hoặc retinoid.
Đối với các trường hợp mụn trứng cá nặng hơn hoặc những người không đáp ứng với phác đồ 12 tuần sau uống kháng sinh, nên xem xét chuyển sang dùng isotretinoin uống. Sau khi mụn đã sạch, điều trị duy trì trong 3-12 tháng hoặc lâu hơn với retinoid bôi tại chỗ để ngăn ngừa tái phát mụn trứng cá.
Mặc dù các loại thuốc uống trị mụn sẽ cho hiệu quả nhanh chóng và lâu dài nhưng chúng cũng có nhiều tác dụng không mong muốn khi sử dụng. Vì vậy, bạn cần được bác sĩ da liễu kiểm tra các xét nghiệm an toàn, điều chỉnh liều lượng thuốc cũng như thận trọng trên những đối tượng đặc biệt như phụ nữ mang thai, trẻ em. Nếu bạn vẫn chưa biết địa chỉ trị mụn ở tphcm thì Phòng khám O2 SKIN là một địa chỉ uy tín mà bạn có thể tham khảo.
